Open edX Hawthorn’a Merhaba!

Uzun bir bekleyişin ardından Open edX’in yeni sürümü Hawthorn yayınlandı. Bugüne kadarki en fazla yenilik içeren bu Open edX sürümünde ne değişiklikler var, birlikte bakalım mı?

Özgür yazılım araçları felsefeleri gereği, olabildiğince erken ve sık sık sürüm çıkarır. “Release early, release often” ilkesi, sürümlerin olabildiğince küçük ve tutarlı parçalar halinde ve sık sık yayınlanmasını savunur. Böylelikle hem Dünya’nın dört bir yanındaki geliştiricilerinize kolay katkı sağlayabileceği hedefler koyarsınız hem de geliştirme sürecinde bir şeyleri kırmak zorunda kalmanız durumunda daha küçük adımlar atarak hedefinize ulaşırsınız.

Özgür yazılım geliştiricileri yeni sürümlere kod adı koyarken de birbirinden ilginç ve eğlenceli yöntemler izlerler. Örneğin, Debian GNU/Linux’ın her yeni sürümünün kod adı, “Toy Story” filmindeki bir oyuncaktan geliyor. Android sürümlerin kod adlarıysa alfabetik sırayla ilerleyen (Örneğin Marshmallow, Nougat, Oreo gibi) birer şekerlemenin adını ödünç alıyor. Bu yazının esas oğlanı Open edX ise alfabetik sırayla şifalı bitki/meyvelerin isimlerini kendine kod adı olarak seçmiş durumda.

Gingko sürümünden neredeyse bir yıl sonra (altı ay gecikmeyle) duyurulan sürümümüzün adı bu nedenle de H harfi ile başlıyor. “Hawthorn” ya da Türkçe adıyla Alıç ağacından adını alan bu sürüm, Open edX’in bugüne dek geliştirilmesi en uzun süren sürümü olarak da tarihe geçti.

 

Avrupa Birliği ve GDPR

“Peki, ne oldu da bu sürüm bu kadar gecikti?” diye soracak olanlara şimdiden söyleyelim. Bu sürümün bu kadar gecikmesinin üç ana nedeni var:

1. Arayüzde Bootstrap altyapısına geçilmesi
2. Geliştirme ortamındaki Vagrant > Docker geçişi
3. Avrupa Birliği’nin GDPR uyumluluğu şartını getirmesi

Bu üç ana nedenin ilk ikisi, teknik ve sürüm takvimini aslında o kadar da çok etkilemeyen ama son derece önemli teknolojik sıçramalar. Bu gecikmedeki gerçek sebep, Avrupa Birliği’nin kullanıcı verisi saklayan tüm uygulama ve portallara 25 Mayıs 2018 tarihinden itibaren getirdiği, GDPR uyumluluğu zorunluğu.

GDPR, tam açılımıyla Avrupa Birliği Veri Koruma Tüzüğü (EU General Data Protection Regulation – GDPR), tüm Avrupa genelinde AB vatandaşlarını korumaya yönelik uyumlu bir dizi veri gizliliği yasasının bütününe verilen isim. 25 Mayıs 2018 itibariyle yürürlüğe giren bu düzenleme sayesinde Avrupa Birliği içinde hizmet veren herhangi bir sitenin kullanıcı verisini saklaması, çok ciddi kurallara bağlanmış durumda. Çok kaba bir şekilde söylemek gerekirse;

• Kullanıcınızı kendi kimliğiniz, topladığınız veriler, neden topladığınız, neleri depoladığınız ve kimlerle paylaştığınız hakkında bilgilendirmek zorundasınız.
• Kullanıcınız size “Sitenizdeki bana ait tüm verilerin silinmesini istiyorum” dedi. 15 gün içinde silmek zorundasınız.
• Kullanıcınız size “Sitenizde bana dair ne veri tutuyorsunuz, hepsini bilmek istiyorum” dedi. Kullanıcının topladığınız verilere erişmesine ve indirmesine izin vermeniz gerekiyor.

Bunları yapmamanız durumunda, kurumuzun yıllık küresel cirosunun %4’üne veya 20 milyon Euro’ya kadar (hangisi daha yüksekse) ceza ödemeniz söz konusu.

Buraya kadarı, işin hukuki ve sistem yöneticilere düşen kısmı… Yazılım ve uygulama geliştiriciler içinse bu, büyük bir kabus anlamına geliyordu. Yukarıdaki gereklilikleri karşılamak için, uygulama geliştiriciler ve veritabancılar, yönettikleri platformların veri saklama ve yönetim araçlarını ciddi bir şekilde değiştirmek/dönüştürmek zorunda kaldılar. Open edX Hawthorn sürümü de elbet bundan payını aldı. Yeni Hawthorn sürümünde sistem yöneticileri “User Retirement” isimli yeni özellik sayesinde, yukarıda saydığımız işlerin tamamını yerine getirebilecek.

 

Hawthorn sürümünün bazı heyecanlandıran özellikleri

Hawthorn’u beta ve aday sürümler (Release candidates) sürümleri boyunca sık sık test ettik ve öğrencilere ve eğitmenler için sunduğu bazı yeni özelliklerinden etkilendik. Güncellemeler gelişmiş öğrenci ilerleme takibi ve video optimizasyonundan, kolay biçimlendirme ve Studio arayüzündeki iyileştirmelere kadar uzanan bir çeşitlilik gösteriyor.

Bu yazıda, bizi en çok heyecanlandıran Hawthorn özelliklerine değineceğim. Bu arada yazının bu kısmında sizi hemen uyarayım: Yazının bundan sonraki kısmında OpenedX.org sitesindeki “Announcements” bölümünden ve en tanınmış Open edX entegratörlerinden biri olan Appsembler’in blog yazısından bolca alıntı yapacağım.

Lafı daha fazla uzatmadan konuya girelim.

 

Geliştirilmiş öğrenci deneyimi

Hawthorn’un ele aldığı zorlu görevlerden ilki, öğrenci ilerleme takibi konusu.

Bir öğrencinin bir ders ünitesini görüntülemesi, her zaman o öğrencinin dersi tamamladığı anlamına gelmez. Evet; öğrencinin tüm dersleri tamamladığının ispatı olarak başarı belgesi veya sertifika verebilirsiniz ancak öğrencinin dersin ilerleyişi sırasında tüm alıştırmalarını tamamlayıp tamamlamadığını nasıl takip edebilirsiniz?

Hawthorn’daki Tamamlama API‘si özelliği ile derecelendirilmiş not sisteminin doğruluğuna güvenmek zorunda kalmadan, öğrencinin ilerleyişiyle ilgili daha ayrıntılı bilgi elde etmek mümkün.

Yeni sürümde, ders sayfaları görülebilir ilerleme işaretleri içeriyor. Sayfanın gezinti çubuğundaki yeşil renkli bu onay işareti, öğrenci bir üniteyi tamamladığında görünüyor. Bu küçük iyileştirme, öğrencilerin ders konuları boyunca ilerlemesini teşvik ediyor. Öğrenci bir ünitedeki video ve HTML içeriğini görüntülediğinde ve tüm soruları yanıtladığında o ünite “tamamlandı” olarak işaretleniyor. Bu ayarlarda, “tamamlandı” olarak değerlendirilmesi için bir videonun ne kadar sürede izlenmesi gerektiği ayarlanabiliyor.

 

Hawthorn sürümünde akışkan videolarda daha iyi görüntü kalitesi

Open edX’in YouTube’u varsayılan video oynatıcısı olarak seçmesinin bir nedeni de YouTube’un video aktarımını ücretsiz olarak sağlaması. Öte yendan video içeriğinizi Youtube’a koymak istemezseniz; en yaygın alternatif seçeneklerden biri, Amazon S3’tür.

S3 üzerinden video içeriği iletmenize rağmen geçmişte bu videoları sadece tek çözünürlük kalitesinde iletebiliyordunuz. Kullanıcılarınız ağırlıklı olarak yüksek hızlı internet bağlantısındaysa (720p, 1080p) yüksek kaliteyi; düşük hızlı internet bağlantısındaysa (360p, 216p) düşük kaliteyi optimize etmeye karar vermeniz gerekiyordu. Hawthorn’daki akıllı video veri akışıyla artık her iki video akış seçeneğini de sunma şansına sahibiz.

Hawthorn’daki uyarlanabilir veri akışı (adaptive streaming), mevcut olan en yüksek kaliteli videoyu herhangi bir zamanda öğrencinin internet bant genişliğine dayalı olarak sunuyor. Bu, özellikle mobil telefonlarından içeriğe ulaşmak isteyen öğrenciler için son derece önemli bir konu. Bu sayede düşük hızlı internet bağlantılarında bile içerik akışı en etkin şekilde sağlanıyor.

 

Responsive tasarım ve geliştirilmiş mobil uygulamalar

Hawthorn’daki pek çok yeni güncelleme daha iyi bir mobil öğrenme deneyimi sunmaya odaklanıyor.

edX Ürün Müdürü Marco Morales, Open edX 2018 konferansında bu konudan bahsederek; “Günümüzde, öğrencilerimizin yarısından fazlası bizi mobil cihazlar aracılığıyla buluyor. Hawthorn’da web deneyimimizi daha uyumlu hale getirmemizi sağlamak amacıyla önyüz (frontend) tasarımımızı iyileştirdik” diye konuşmuştu.

Mobil deneyim değişikliklerine genel bir bakış için Marco Morales’in sunumunu izleyebilirsiniz:

 

Open edX ekibi Hawthorn ile öğrencilerin hareket halindeyken de öğrenmelerini sağlamayı amaçlayarak; yerel mobil uygulamaları yeniledi ve yeni dersler bulma, videoları tek seferde toplu olarak indirme gibi temel eylemleri basitleştirdi. Ayrıca mobil uygulamalara daha fazla dil seçeneği eklemek için çeşitli araçlar oluşturdular.

Bu arada kişisel bir gözlemimi paylaşayım: Son birkaç aydır en hızlı gelişen Open edX bileşeni, mobil uygulama. Android ve iOS platformları için native olarak yayınlanan mobil uygulama, istisnasız her ay yeni bir sürüm yayınlıyor. Birbirinin peşi sıra gelen güncellemelerde pek çok değişiklik var ama bunların içinden beni en çok etkileyeni, hiç şüphesiz, videoları telefona yükleyip sonradan izleyebilme özelliği.

Bu özelliğin birkaç faydası var: Birincisi, videoları mobil internet paketiniz yerine kablosuz bağlantıyla indirme olanağı sağlaması. Cep telefonu faturalarını kabartmamak için bence “olmazsa olmaz” bir özellik. İkincisiyse, bu sayede videoları çevrimdışı (offline) izlemenin de önünün açılmış olması.

Mobil arayüzde gelen bir diğer özellikse, Hawthorn sürümüyle eşzamanlı olarak yeni ders/kurs keşfinin kolaylaşması ve kullanıcıların Programlarım (My Programs) menüsü altından kendi ders programı ve ilerleme grafiklerine masaüstündeki gibi ulaşabilecek olmaları. Mobil tarafta anılmaya değer bir diğer yenilikse Microsoft Social hesapları üzerinden uygulamaya giriş desteğinin gelmiş olması.

Bu arada buradan küçük bir duyuru yapalım: Artistanbul’un katkılarıyla Open edX’in mobil uygulamaları çok yakında tamamen Türkçe arayüze kavuşacak! 🙂

 

Yenilenen Dosyalar & Yüklemeler sayfası

Bu kısımda anlatacağım yeniliklere en çok sevinen hiç kuşkusuz, eğitmenlerimizden sevgili Gamze olacak. Gamze ocak ayında yazdığı blog yazısında Canvas LMS ile Open edX’i karşılaştırmış, Open edX’in iki özelliğinden şikayet etmişti: Dosya yükleme aracı ve zengin metin editörü.

Gamze’ye güzel sürprizi vereyim: Hawthorn sürümüyle birlikte Open edX’in dosya ve görsel yükleme arayüzü tamamen değişti! Eski “Dosyalar” aracı baştan aşağı yeniden yazılarak “Dosyalar & Yüklemeler” adını aldı.

Dilerseniz aşağıdaki ekran görüntüsünden bu yeni arayüzü birlikte inceleyelim:

1. React tabanlı Studio önyüzünden yararlanan bu yeni araç ile ders yazarları artık kendi bilgisayarlarındaki dosyaları sürükle-bırak işlemi yaparak Studio’ya yükleyebiliyor.
2. Bu yeni “Dosyalar & Yüklemeler” aracı, daha önce yüklenen dosyaların kolaylıkla bulunabilmesi için bir arama özelliği de içeriyor.
3. Benzer bir şekilde, dosyaları yalnızca ses, kod, belge, görsel ya da diğer dosya türlerini gösterecek şekilde sınırlandırmak için “Dosya tipine göre filtrele” ayarı da geldi.
4. Dosya öngösterimlerini kapatmak da mümkün.

 

Zengin metin editörü her ne kadar teorik olarak bir yerlerden (biz henüz bulamadık) düzenlenebiliyor olsa da, paragrafları sağa/sola hizalamak ya da ortalamak için yeni düğmelere kavuşmuş durumda. Pek çok WYSIWYG editöründe yer alan tablo oluşturma düğmesiyse hâlâ öntanımlı olarak gelmiyor.

 

Haftalık hatırlatma iletileri

Bu aralar Türkiye’de pek çok üniversite ve eğitim departmanı Open edX‘e büyük ilgi gösteriyor. Open edX’in açık kaynak kodlu olması, toplam sahip olma maliyetinin Blackboard gibi platformlara göre daha ekonomik olması, lisans ücretinin olmaması, daha modern teknolojilere dayanması gibi pek çok nedeni var bu ilginin. Dolayısıyla Open edX ve sunduklarına dair pek çok soru geliyor bize.

Open edX’e dair bize yöneltilen en ilginç sorulardan biri, geçtiğimiz günlerde soruldu: “Öğrencilerin katılım ve dersleri bitirme oranını yüksek tutmaya yönelik ne tür araçlar sunuyor Open edX?”

Bu sorunun “Oyunlaştırma” ve “Öğrenci Analitiği” gibi tamamen ayrı ve çok uzun bir yazının konusu olabilecek farklı cevapları olmakla birlikte, Hawthorn sürümünde gelen küçük ama bence çok işe yarayacak bir yeni özellik var: Haftalık Hatırlatma İletileri (Weekly Highlights Email).

Ders programına bağlı olarak öğrencilere haftalık aralıklarla derslere dair yeni bildirim, duyuru ve gelişmeleri öğrencilere e-postayla göndermenizi sağlayan bu küçük araç, ilk olarak edX.org’da kullanılmış. edX.org portalında ders bitirme oranını yaklaşık 3 kat artıran bu küçük özellik, öğrencilerinizle zamanlanmış (scheduled) ve sürdürülebilir bir iletişim kurmanızı sağlıyor.

Bazı çok girift ve korkutucu sorunların çok basit ve işe yarayan cevaplarının olması ne garip, değil mi?

 

Hawthorn sürümündeki diğer mambo jambolar

Yazının epey uzadığının farkındayım ve işin kötüsü Hawthorn sürümünün getirdiği yeniliklerin daha dörtte birini anlatabilmiş değilim! Halbuki bu sürümle gelen bir sürü yeni özellik ve iyileştirme mevcut. Bu yazımda olabildiğince teknik mambo jambolara girmeden, eğitmen ve öğrenci arayüzlerindeki yeniliklere odaklanmaya çalıştım.

Hawthorn sürümünde farklı seviyelerde iyileştirme ve güncelleme gören pek çok bileşen var. Benden önce bir şeyler karalayan blog yazarlarının da yardımıyla, güncelleme alan bazı işlevsetlerini hızlıca sıralayayım:

• Gözetmenli Sınavlar (Proctored Exams): Ders takımlarının Studio’daki gözetmenli sınav ayarlarına sınav talimatları eklemesini etkinleştirecek şekilde geliştirildi.
• Otomatikleştirilmiş sertifika teslimi
• Taşınabilir öğrenci kayıtları
• Tercüme edilebilir sertifikalar
• İndirimli toplu satın almalar
• Grup satın almaları
• Genişletilmiş SSO desteği
• Programlar (Öğrenme yolları ya da ders kümeleri olarak da bilinen, çok aranan bir özellik)
• ORA Problem Editörü
• VEDA video işleme motoru
• Kullanıcı profillerine gelen sosyal medya düğmeleri

 

Anlayacağınız, daha anlatacak çok şey var… “İnşallah bir başka yazıya” deyip, yazıyı burada bağlayayım!

Bu arada sorularınız varsa, sormaktan lütfen çekinmeyin!

 

 

Açılış görseli: yatigra / 123RF Stok Fotoğraf