Rozet toplama konseptiyle sanırım ilk kez Pokémon aracılığıyla tanıştım. Sonrasında çeşitli çizgi filmlerde gördüğüm izcilerin görevler başararak rozet toplama süreçleri de tanışıklığımı arttırdı.
Pokémon yetiştiricileri farklı noktalardaki Pokémon salonlarına gidip ilgili salonun liderine meydan okur, müsabakayı kazanmaları halinde de lider tarafından bir rozetle ödüllendirilirlerdi. Yetiştiriciler kazandıkları rozetleri biriktirir ve asıl amaçları olan Pokémon ligine katılmak için belli sayıda salon liderini yendiklerini göstermek için kullanırlardı.
İzciler ise kendi kulüpleri bünyesinde önceden belirlenmiş görevleri başararak bu görevleri başardıklarına dair bir rozet kazanırlardı. Örneğin “bir günde 1200 kere zıplama” görevini tamamlayan bir izci “iyi zıplayıcı” rozetini kazanabilirdi. İzci olmadığım için izcilik bağlamında rozet kazanmanın motivasyonunu tam olarak hissedemesem de izlediğim çizgi filmlerden yola çıkarak en sığ anlamda bu motivasyonun kulüp içindeki statü ve saygınlık olduğunu söyleyebilirim. (Hey, çizgi filmleri izleyebildiğime göre belki ben de bir nevi izciyimdir, ne dersiniz?)
Pokémon ve izcilikle ilgili geçmiş zaman kipiyle konuştuğuma bakmayın, doğru yerlere bakarsanız bu rozet toplama ve başarı kanıtlama sürecinin hem izciler hem de Pokémon evrenindeki insanlar için aynı şekilde devam ettiğini göreceksiniz.
Rozetler
Tabii rozetler sadece Pokémon ve izcilik bağlamında anlam ifade eden şeyler değil. Rozetler birçok alanda kayda değer başarı, önemli hizmet, yetki, bir topluluğa mensubiyet gibi göstergeler olarak vazife görüyorlar.
Bilgisayar öncesi dönemde rozetler kişilere mecburen fiziksel olarak teslim edilirdi. Hâlâ da fiziksel olarak varlıklarını sürdürüyorlar ancak bilgisayarların insanlığın bir parçası olmaya başlaması ve bilgisayarlarda anlamlı etkileşimler kurabileceğimiz ortamlar oluşturmaya başlamamızla birlikte rozet fikrinin de dijital uyarlamaları ortaya koyulmuştur.
Bir dijital rozet fikri
Mozilla ve MacArthur vakfı çalışanları arasında 2010 yılında Open Badges adını verdikleri bir fikir oluştu. Bu fikir daha sonra uygulama aşamasına geçerek bir projeye dönüştü. Bu proje kapsamında dijital rozetlerin kendilerini tanımlayan bilgileri içerecek şekilde nasıl düzenlenebilecekleri, hangi formda olacakları ve geçerliliklerinin nasıl doğrulanacağı gibi konulara ortak bir cevap oluşturmak amacıyla bir standart oluşturuldu.
Open Badges projesi dijital rozetleri şu şekilde tanımlıyor:
Dijital rozetler başarı, üyelik, yetkilendirme veya herhangi başka güven ilişkisini ifade eden internet üzerinden paylaşılabilir görsel simgelerdir.
Bir Open Badges rozeti; rozeti kimin düzenlediği, rozetin verilme kriteri, rozetin ne zaman düzenlendiği, rozetin ne şekilde doğrulanabileceği bilgilerini ve isteğe bağlı olarak daha birçok bilgiyi içerecek şekilde tasarlanmıştır.
Open Badges standardına göre bir dijital rozet temelde bir görsel dosyası olarak temsil ediliyor. Rozetle ilgili yukarıda belirtilen bilgiler, formatı PNG veya SVG olan bir görsel dosyasının içinde gömülü bir metaveri olarak depolanıyor.
Nasıl dijital rozet kazanabilirim?
Bir kişi veya kuruluş internet üzerinden bir öğrenme veya herhangi başka tecrübe fırsatı sunar. Open Badges uyumlu bir araçla bu tecrübeyi temsil eden bir rozet oluşturur. Gerekirse bu rozetin alınabilmesi için göz önüne alınacak değerlendirme kriterlerini belirler. Rozet kriterlerinin bir kişi tarafından başarıyla karşılanması durumunda o kişi ilgili rozetle ödüllendirilir.
Yukarıdaki paragrafta ifade edilen sürece baktığımızda Open edX gibi araçlarla sunulan kitlesel erişime açık çevrimiçi derslerin dijital rozetlerin kullanılabileceği harika bir alan olduğunu hissetmek zor değil.
Open edX ve Badgr
Concentric Sky adlı şirket 2015 yılında Open Badges standardının geliştirme süreçlerine dahil oluyor. Takip eden süreçte de standardın referans gerçeklemesi olarak hizmet görmesi için Badgr adlı açık kaynaklı bir proje geliştirmeye başlıyor.
edX ve Concentric Sky yine 2015 yılında heyecanlı bir blog yazısı yayınlıyorlar. “Badgr için edX’den daha iyi bir başlangıç partneri isteyemezdik” diyor Concentric Sky. Yazıyı bu birlikteliğin getirebileceği heyecanlı olanaklardan bahsederek bitiriyorlar.
Open edX platformunda temel rozet işlevseti geliştiriliyor. Badgr’ın kurulu olduğu bir sunucuyla iletişim kurarak ders tamamlama, belli sayıda derse kayıt olma, belli sayıda dersi tamamlama gibi başarıları temsil edecek rozetleri destekleyecek bir altyapı oluşturuluyor.
Sonra ne oluyor?
Birçok heyecanın ortak sonu gibi, edX ve Concentric Sky işbirliğinin heyecanı da fazla uzun sürmemiş gibi görünüyor.
Bunu bir Open edX kurulumumuzun yanına kurduğum Badgr servisini kullanarak Open edX üstünde rozet özelliklerini çalışır hale getirmeye çalışmış biri olarak söylüyorum. Open Badges’in bir standart olarak ortaya koyulması sayesinde Open edX ve Badgr arasındaki uyumluluk yıllar içinde üstesinden gelinemeyecek şekilde bozulmasa da iki platformun da doğal halinde kurulması sonrası Open edX’in rozet özelliklerinin çalışır hale gelmesi için biraz çaba harcamak gerekiyor.
Uyumluluk sorunlarını bir süre kendim çözmeye çalıştıktan sonra küçük bir araştırmaya giriştim. Araştırmam küçük oldu çünkü rozet özelliği Open edX’in sık kullanılan bir özelliği değil gibi görünüyor, bu konuda pek kaynak ve tartışma yok.
Yine de Open edX’in topluluk sitesi üzerindeki bir dizi konuşma kafamdaki bazı soru işaretlerine cevap oldu. Özellikle topluluk liderlerinden birinin rozet özelliği için “kullanım dışı bırakılmak ve kaynak koddan silinmek için güzel bir aday” dediğini söyleyen yorum, rozet özelliğinin pek de göz önünde olmadığını kanıtlar nitelikteydi.
Aynı konuşma dizisindeki bir kullanıcı ise bir takım değişikliklerle rozet özelliğini kullanılabilir hale getirdiğini yazmıştı. Bu kullanıcının kullandığı yöntem her rozet tipi için ilk tanımlama aşamasında elle bir miktar işlem yapılmasını gerektiriyor olsa da bizim kurulumumuzda da rozet özelliğinin çalışır hale gelmesini sağladı.
Uyumsuzluk nasıl bir uyumsuzluk?
Open edX ve Badgr arasındaki uyumsuzluğun temel sebebi, Open edX’in hakkında iletişim kurduğu rozeti belirtmek için ‘slug’ alanını kullanırken Badgr’ın ‘entity_id’ alanını kullanması. Topluluktaki kullanıcının önerdiği çözüm de Badgr tarafında ‘entity_id’ alanının Badgr’ın admin arayüzü aracılığıyla düzenlenebilir hale getirilmesi ve her rozet tipi oluşturulduktan sonra otomatik olarak doldurulmuş bu alanın düzenlenerek Open edX’in göndermek istediği ‘slug’ değeriyle değiştirilmesine dayanıyor.
Elle ne yapılması gerekiyor?
Open edX belgelendirmesinde belirtildiği şekilde rozet tanımlandıktan sonra bir kullanıcı tarafından bir kere o rozeti kazanacak aksiyonun gerçekleştirilmesi gerekiyor. Bu, Badgr tarafında bir rozet tanımının oluşmasını tetikliyor, fakat Open edX ve Badgr arasındaki uyumsuzluk sebebiyle kullanıcı bu rozetle ödüllendirilemiyor. Badgr’ın admin arayüzüne giderek ilgili rozet tanımının ‘entity_id’sini Open edX’in ilgili rozet tanımındaki ‘slug’ değeriyle değiştirdiğimizde uyumsuzluğu çözmüş oluyoruz. Bundan sonra talep edilecek rozet ödüllendirme isteklerinde iletişim sağlıklı şekilde kurulabileceği için kullanıcılar başarılarına karşılık profillerinde rozetlerini görmeye başlamış olacak.
Ayrıca, Open edX’in admin arayüzünden rozet tanımı oluştururken rozet görseli seçme aşamasında dikkatli olunması gereken bir nokta var. Open edX yalnızca PNG ve SVG değil, her türlü görsel dosyasını seçmenize izin veriyor. Ben Open edX topluluğundaki kullanıcının önerdiği çözümü test ederken JPG formatında bir dosya seçtiğim için uzunca bir boğuşmanın ardından çözümün çalışmayacağına emin olma noktasına epey yaklaştım. Problemin kaynağının dosya formatı olduğu noktasında Open edX ve Badgr’ın hata günlükleri ne yazık ki pek yardımcı olmadılar. Ertesi gün sakin kafayla yeni bir başlangıç, neyse ki sorunun yeni kaynağının anlaşılmasını sağladı.
Kapanış
Elle yapılması gerektiğini söylediğim bu işleri her seferinde elle yapmamız, elbette mantıklı olmayabilir. Sonuçta tüm sistem zaten bilgisayar üzerinde çalışıyor, kendini tekrar eden bu basit süreci neden bir insan yapmak zorunda olsun ki?
Katılıyorum. Bu süreci otomatikleştiren ya da Open edX ile Badgr arasındaki uyumsuzluğu ortadan kaldıracak güzel bir yöntem veya geliştirme ortaya koyulabilir.
Open edX’in rozet özelliği ile tanışma, özelliğin kurulum ve temel test süreçlerinden öğrendiklerimizi paylaştım. Önümüzdeki günlerde özelliği, Turkcell Zeka Gücü‘nde yayına alıp kullanıcılara sunmaya başlayacağız. O süreçte karşılaştıklarımız ve verdiğimiz tepkiler ise belki başka bir yazının konusu olur.
